Вучымся пісаць па-новаму

Новости

новыя правілыУсё яшчэ пішаце “Токіо”, “дзевяты”, “Нью-Йорк”? Але ўжо больш за два месяцы гэта лічыцца памылкамі. Справа ў тым, што з 1 верасня бягучага года беларусы пачалі карыстацца новымі “Правіламі беларускай арфаграфіі і пунктуацыі”.

Але ж не трэба пужацца. Неабходнасці перавучваць родную мову няма, бо адбылася не кардынальная рэформа, а толькі ўдакладненне правапісу. Гэта было патрэбна таму, што з 1951 года (менавіта правіламі таго году выдання мы карысталіся дагэтуль) з’явілася шмат новых слоў. І мала хто ведаў, як правільна іх пісаць.

У сувязі з увядзеннем правіл узнікла шмат рознагалоссяў. Нехта застаўся незадаволеным, а камусьці, наадварот, стала лягчэй.

Жана Антонаўна Жаўнеровіч, настаўніца беларускай мовы і літаратуры сярэдняй школы №1 г. Старыя Дарогі:

— Як і раіла нам Міністэрства адукацыі, на кожным уроке я праводжу арфаграфічныя хвілінкі, на якіх знаёмлю вучняў са зменамі ў напісанні тых ці іншых слоў ў адпаведнасці з новай рэдакцыяй “Правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі”. Увогуле, дзецям гэта цікава. Шмат эмоцый выклікаюць у іх напісанні такіх слоў, як Нью-Ёрк, Ёфе, чаньчунскі (у адпаведнасці з новай рэдакцыяй). А яшчэ добра, што на сённяшні дзень ужо выдадзена шмат цікавых падручнікаў і даведнікаў, якія дапамагаюць вучням хутчэй вывучыць правілы.

Вікторыя Гуляка, студэнтка 1 курса філалагічнага факультэту БГУ:

— Як па мне, так вельмі цяжка перайсці на новыя правілы. Неяк нязвыкла пісаць шматлікія словы, асабліва, дзе Е заменена на Я. Напрыклад, лічэбнікі дзявяты, дзясяты, васямнаццаты. Нязручна.

Інга Прохарчык, вучаніца 9 класа гімназіі № 1 імя Францыска Скарыны г. Мінска:

— Напрыканцы года я буду здаваць экзамен па беларускай мове. Таму новыя правілы меня адразу шакавалі. Але ўжо дзесьці праз месяц я зразумела, што нічога страшнага  няма. Не вельмі шмат змен. Калі добра ведаў дагэтуль родную мову, перавучыць некалькі десяткаў пунктаў не будзе вялікай праблемай.

ДАРЭЧЫ! У пераходны перыяд настаўнікі на экзаменах  павінны выпраўляць памылкі ў напісанні слоў, якія адпавядаюць правілам 1959 года, але не ўлічваць іх пры выстаўленні адзнакі. А вось перад кантрольнай работай настаўнік мае права папярэдзіць аб зменах. У некаторых выпадках ён можа запісаць гэтыя словы на дошцы.новае ў арфаграфіі

Кацнельсон Марына, вучаніца 11 класа гімназіі № 1 г. Старыя Дарогі:
— Дагэтуль я хацела здаваць на ЦТ беларускую мову. Але калі даведалася, што з верасня дзейнічаюць новыя правілы, вырашыла не рызыкаваць. Дзякуючы таму, што я аднолькава добра ведаю дзве мовы, я магу зрабіць выбар.

А што ж рабіць тым, хто спадзяваўся атрымаць высокі бал менавіта па беларускаму тэсту?

Не трэба хвалявацца наконт гэтага. Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь у сваім інструкцыйна-метадычным пісьме “Аб выкладанні вучэбных прадметаў “Беларуская мова” і “Беларуская літаратура” ў 2010-2011 навучальным годзе” паведамляе, што “ў пераходны перыяд пры правядзенні цэнтралізаванага тэсціравання па беларускай мове з тэставых заданняў будуць выключаны тыя пазіцыі, у якіх адбыліся змены ў правапісе”. Гэта значыць, што пытанняў па новым правілам не будзе на працягу трох навучальных гадоў. Менавіта таму не трэба ў апошнюю хвіліну “перакідвацца” на вывучанне рускай мовы. Гэта толькі пагоршыць вашы справы!

Якія ж пазіцыі зафіксаваны ў новым правапісе?

Іх няшмат. Усяго каля 20.

Вось некаторыя з пазіцый:

•    уносяцца змены ў напісанні складанаскарочаных слоў. У новай рэдакцыі правіл такія словы як прафкам, гаркам, газпрам і г.д. патрэбна пісаць праз А.  (Дагэтуль пісалася гарком, газпром);

•    пашыраецца прынцып перадачы акання ў словах іншамоўнага паходжання. У новай рэдакцыі правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі трэба пісаць адажыа, трыа, сальфеджыа, Ватэрлоа, медэа, Токіа. (Дагэтуль пісалася адажыо, трыо, Токіо);

новае ў арфаграфіі•    ў словах іншамоўнага паходжання, акрамя імёнаў уласных, канцавыя элементы -эр, -эль будуць перадавацца як -ар, -аль: прынтар, камп’ютар, пэйджар. (Дагэтуль пісалася прынтэр, пэйджэр);

•    паводле агульнага правіла перадачы на пісьме якання ў першым пераднаціскным складзе прапанавана пісаць словы дзявяты, дзясяты, сямнаццаць, васямнаццаць і іншыя. (Дагэтуль пісалася дзевяты, дзесяты…);

•    уніфікуецца напісанне мяккага знака ў прыметніках на –ск(і), утвораных ад уласных назваў: чаньчунскі, цяньшанскі, як і любанскі, астраханскі. (Раней пісалася чаньчуньскі, цяньшаньскі)

Ёсць яшчэ адзін важны раздзел “Вялікая і малая літары ў назвах дзяржаўных органаў і іншых арганізацый”. Згодна з ім трэба пісаць Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь, Канстытуцыйны Суд Рэспублікі Беларусь. Але ёсць два выключэнні з правіла: у назвах Палата прадстаўнікоў і Нацыянальны сход другое слова пішацца з маленькай літары.

Змены адбыліся  больш за два месяцы назад, але яшчэ не ўсе online-перакладчыкі перайшлі на новыя правілы.

Мы вырашылі праверыць, як на трох розных сайтах будуць перакладзены аднолькавыя словы. Вось, што ў нас атрымалася:

трансліто

гуглТолькі на адным (з ўсіх, якія мы змаглі знайсці) online-перакладчыке нам давялося атрымаць правільны пераклад.

белазар

Прафесар В. Іўчанкаў выказаў сваю думку наконт новых правілаў так: “…Закон рэгламентуе выкарыстанне пісьмовай беларускай мовы ва ўсіх сферах яе прымянення. Думаю, ен будзе садзейнічаць стабілізацыі арфаграфічных норм беларускай літаратурнай мовы, забяспечыць пераемнасць і захаванне адзінага моўнага рэжыму ў сістэме адукацыі, адзінства друкаваных беларускамоўных выданняў, што ў выніку ўмацуе прэстыж у грамадстве беларускай мовы як дзяржаўнай мовы Рэспублікі Беларусь”.

P.S. Спампаваць новыя «Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі» можна тут

Матэрыял падрыхтавалі Мацюк Аліна і Міцько Вікторыя



Теги:

2 комментария по теме “Вучымся пісаць па-новаму

  1. Добры артыкул) Ёсць уражанні ад новых правілаў вучняў, настаўнікаў, прафесара. Есць і параўнальная характарыстыка сайтаў-перакладчыкаў, гэта мне больш за ўсе спадабалася) Сапраўдны вэб)

  2. Адзінае — спачатку пішацца імя, а потым прозвішча ў подпісе. Г. з. «Аліна Мацюк і Вікторыя Міцько»

Добавить комментарий

Ваш e-mail не будет опубликован. Обязательные поля помечены *